Τα περισσότερα παιδιά λατρεύουν τις σοκολάτες. Κάποια παιδιά, όμως, τις απεχθάνονται. Ένα από αυτά είναι και ο Ντρίσα.
Ο Ντρίσα φέρει ακόμη τα σημάδια της περιόδου που πέρασε, δουλεύοντας σε κάποια φυτεία κακάο της Ακτής του Ελεφαντοστού.Πολυάριθμα σημάδια από χτυπήματα. Ο Ντρίσα ήταν ένας «σκλάβος της σοκολάτας», ένα από τον άγνωστο αριθμό παιδιών από τη δυτική Αφρική που πωλούνται από τις οικογένειές τους ως σκλάβοι στην Ακτή του Ελεφαντοστού, τη μεγαλύτερη παραγωγό χώρα κακάο στον κόσμο. Τα υποχρεώνουν να εργάζονται χωρίς να τα πληρώνουν, τα χτυπούν όταν αυτά εκδηλώνουν κάποιες αντιρρήσεις τους και τα εγκαταλείπουν, όταν αρρωσταίνουν.
Ο Ντρίσα εργαζόταν 18 ώρες την ημέρα, έτρωγε ελάχιστα και το βράδυ κοιμόταν κλειδωμένος σ΄ ένα μικρό δωμάτιο. Τα χτυπήματα που δεχόταν ήταν αρκετά για να τον «πείσουν» να συνεχίσει. Οι «σκλάβοι της σοκολάτας» που χρησιμοποιούνται στην Ακτή του Ελεφαντοστού προέρχονται, κατά κύριο λόγο, από το Μάλι, το Μπενίν, το Τόγκο και την Κεντροαφρικάνικη Δημοκρατία. Οι πληροφορίες που υπάρχουν, ωστόσο, γι΄ αυτά είναι λιγοστές και συγκεχυμένες.
Η Ακτή Ελεφαντοστού αποτελεί την πρώτη σε παραγωγή κακάο χώρα του κόσμου αφού εξάγει το 40%του συνόλου της παγκόσμιας παραγωγής. Οι χαμηλές τιμές του κακάο οι οποίες συνεπάγονται φθηνά εργατικά χέρια ωθούν τους παραγωγούς στην εκδούλευση μικρών παιδιών ώστε να ανταπεξέλθουν στον εξοντωτικό ανταγωνισμό. Οι ΗΠΑ υπολογίζουν πως περισσότερα από 109.000 παιδιά στην Ακτή Ελεφαντοστού δουλεύουν υπό τις χειρότερες συνθήκες παιδικής εργασίας ενώ περίπου 10.000 εξ αυτών είναι θύματα πορνείας και δουλεμπορίου.
Δεκαοκτώ με τριάντα μήνες μετά το φύτεμα, τα κακαόδεντρα, που μπορεί να ξεπεράσουν και τα επτά μέτρα σε ύψος, αρχίζουν να δίνουν τον πολύτιμο καρπό, καθιστώντας την Γκάνα την δεύτερη σε εξαγωγές στην δυτική Αφρική με πεντακόσιες εξήντα χιλιάδες μετρικούς τόνους παραγωγή (2005) και νούμερο δύο στις κακάο-παραγωγές χώρες στον κόσμο. Μαζί με την Ακτή του Ελεφαντοστού, το Καμερούν και την Νιγηρία καλύπτουν το 70% της παγκόσμιας ζήτησης. Πάνω από δύο εκατομμύρια αγρότες δουλεύουν στην παραγωγή κακάο στην χώρα.
Στην συγκομιδή και στην καλλιέργεια των κακαόδεντρων, όπως και στις υπόλοιπες αφρικάνικες χώρες, η παιδική εργασία είναι πολύ διαδεδομένη. Μικρά παιδιά με τις ματσέτες στα χέρια ξημεροβραδιάζονται κάτω από το καυτό ήλιο, αντιμετωπίζοντας την επίδραση των χημικών φυτοφαρμάκων, τα καθημερινά ατυχήματα και την βαναυσότητα των αφεντικών.
Υπολογίζονται σε πάνω από ογδόντα χιλιάδες τα παιδιά σχολικής ηλικίας, που εργάζονται στις φυτείες κακάο ο μέσος όρος ηλικίας δεν ξεπερνά τα 13,5 χρόνια. Τα περισσότερα είναι από τις φτωχές βόρειες επαρχίες της χώρας αλλά και από τις γειτονικές Μπουργκίνα Φάσο, Μάλι και την περιοχή της νότιας Σαχάρας και δουλεύουν για τριακόσιες χιλιάδες Cedi τον χρόνο που ισοδυναμούν μόνο με τριάντα δολάρια! Τους παρέχεται ένα άθλιο φαγητό και δωρεάν στέγη σε αποθήκες αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός πως η εκμετάλλευση είναι εξοργιστική.
«Πήγαινα σχολείο», λέει ο Μαρκ Γιάο Κουάμε που μαζί με τον αδελφό του Φαμπρίς, δουλεύουν σε μια απομακρυσμένη φάρμα. «Αλλά ο πατέρας μου δεν είχε άλλον να δουλέψει στη φάρμα, έτσι με πήρε από το σχολείο. Η μητέρα μου είναι μακριά από εδώ, έχω να τη δω 10 χρόνια, από τότε που ήμουν 2 χρονών».
Με τρεις δυτικές πολυεθνικές να ελέγχουν το 83% του παγκόσμιου εμπορίου κακάο, είναι προφανές πως οι φτωχές χώρες παραγωγής της πρώτης ύλης είναι χειροπόδαρα δεμένες στις απαιτήσεις και τους εκβιασμούς των αγοραστών. Η δραματική καθίζηση των τιμών το 1998, που τις έριξε στο μισό, ανάγκασε τους μικρούς παραγωγούς να ψάξουν τρόπους μείωσης του κόστους για να επιβιώσουν. Ο κυριότερος ήταν η επέκταση της παιδικής εργασίας που στην Γκάνα αλλά και στην Ακτή του Ελεφαντοστού ιδιαίτερα, έχει πάρει την μορφή επιδημίας.
Το 2001, σε μια προσπάθεια να αποφύγουν την κυβερνητική παρέμβαση και την κριτική του Τύπου, οι μεγάλες βιομηχανίες του κακάο υπέγραψαν μια εθελοντική σύμβαση (το Πρωτόκολλο της Βιομηχανίας του Κακάο) ώστε να εξαλειφθεί η παιδική εργασία έως το 2005. Όμως, η ημερομηνία πέρασε χωρίς να δοθεί μεγάλη σημασία ή να αλλάξει κάτι. Το όριο εξάλειψης πήρε τελικά παράταση έως τον Ιούλιο του 2008 ώστε μέχρι τότε τουλάχιστον στο 50% των παραγωγών κακάο να μη χρησιμοποιούν παιδιά στα χωράφια τους.
Οι εταιρείες κακάο δημοσιοποίησαν κάποια πιλοτικά προγράμματα χωρίς ωστόσο να έχει αλλάξει κάτι στην τακτική τους αποκόμισης κερδών από την παιδική εργασία. Την ίδια στιγμή στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, η Herseys Company, κλείνει φέτος τα εκατό εφτά χρόνια από την κυκλοφορία του πιο αγαπημένου της προϊόντος.
Ήταν το 1907, που εμφανίστηκαν στα μαγαζιά τα Hersheys Κisses, οι μικρές σοκολατένιες καραμέλες που φέρνουν τεράστια κέρδη στα ταμεία της και έφτασαν πέρυσι τα ογδόντα εκατομμύρια κομμάτια καθημερινές πωλήσεις. Η Hersheys μαζί με της Μars ελέγχουν τα 2/3 από τα 13 δις δολάρια πωλήσεων σοκολάτας στις ΗΠΑ και προμηθεύονται κακάο κυρίως από την Δυτική Αφρική. Μαζί με την Nestle και μερικές ακόμη ευρωπαϊκές πολυεθνικές, πάρα τις δεσμεύσεις και την διεθνή κατακραυγή συνεχίζουν να αγοράζουν πρώτη ύλη που μαζεύεται από παιδικά χέρια, συμμετέχοντας ταυτόχρονα και σε εκστρατείες ενάντια στην παιδική εργασία! .
Οταν πριν από δύο χρόνια ο δανός δημοσιογράφος Μ.Mistrati θέλησε να φάει μια σοκολάτα, πήγε σε ένα σουπερμάρκετ και άρχισε να ψάχνει: «Παρατήρησα ότι από τις επτά διαφορετικές σοκολάτες που είχα στα χέρια μου, μόνον μία ακολουθούσε τις αρχές του fair trade. Αναρωτήθηκα τι να συμβαίνει με τις υπόλοιπες», περιγράφει ο ίδιος. Αυτό ήταν και η αφετηρία ενός επώδυνου χρονικού που με τον R. Romano οδήγησαν σε ένα συγκλονιστικό ντοκυμανταίρ «τη σκοτεινή πλευρά της σοκολάτας» στο οποίο αποκαλύπτεται είναι η πραγματικότητα που χρηματοδοτεί η πανίσχυρη βιομηχανία που γλυκαίνει τις αισθήσεις.
Το ντοκυμανταίρ περιγράφει την καλιέργεια κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού εκεί όπου πρόσφατα ο διεθνώς αμφισβητούμενος πρόεδρος Λόραν Γκμπάγκμπο εθνικοποίησε τις τοπικές αγορές και τις εξαγωγές του κακάο με στόχο την προστασία των εσόδων από φόρους και δασμούς. Εσοδα που μοιράζονται εκτός των άλλων και στη συντήρηση των μισθοφόρων Τα εργατικά χέρια όπου βασίζονται οι καλλιεργητές κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού κρύβουν το πλέον απροκάλυπτο δουλεμπόριο παιδιών 7 έως 14 ετών.Γι’ αυτά τα παιδιά σοκολάτα σημαίνει αρπαγή από τις οικογένειές τους, σκληρή δουλειά, ξύλο, σεξουαλική κακοποίηση και επικίνδυνες χαντζάρες. Οι Mistrati και Romano ξεκινούν την έρευνα από την Ευρώπη με εκπροσώπους των μεγαλύτερων εταιρειών να δηλώνουν άγνοια για τις «φήμες», όπως τις χαρακτήρισαν.
Το ταξίδι τους στην Αφρική καλείται να επιβεβαιώσει τις… «φήμες». «Είχα πολλές δυσκολίες καθώς έπρεπε να δουλέψω με απόλυτη κάλυψη στην Ακτή Ελεφαντοστού, το Μάλι και την Μπουρκίνα Φάσο. Οι κυβερνήσεις εκεί δεν επιθυμούν δημοσιογράφους που ερευνούν ζητήματα δουλεμπορίου παιδιών» λέει ο Mistrati και επισημαίνει: «Βεβαίως είχα κατά νου και την περίπτωση ένος άλλου συναδέλφου, του Guy-Andre Kieffer, ο οποίος σε ανάλογη έρευνα το 2004 είχε απαχθεί και δεν επέστρεψε ποτέ». Πρώτος σταθμός η φτωχή περιφέρεια του Μάλι.
Σταθμός Sikasso: Ο Idrissa Kante, γενικός γραμματέας του σωματείου οδηγών, περιγράφει πώς οι traffickers μεταφέρουν κάθε φορά 10 με 15 παιδιά. Μόλις το λεωφορείο πλησιάζει στα σύνορα, ανεβαίνουν σε μοτοσικλέτες με τις οποίες μέλη του κυκλώματος ακολουθούν το λεωφορείο. Τα περνάνε από τα σύνορα. Στην άλλη πλευρά, οι ιδιοκτήτες φυτειών τα παραλαμβάνουν. Την ώρα που οι Δανοί βρίσκονται στο Sikasso, ένας άντρας φωνάζει: «Παίρνουν ένα κορίτσι»!
Ο αρχηγός των 500 κατοίκων, Diamoutenne Bakary, περιγράφει τις απαγωγές παιδιών. Ακολουθεί η SAF CACAO, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας κακάο με κορυφαίους πελάτες ανά τον κόσμο. Ο γενικός διευθυντής Ali Lakiss δεν ξέρει τίποτα: «Γεννήθηκα στη βιομηχανία του κακάο και δεν έχω συναντήσει ποτέ παιδιά από 10 έως 16 ετών να δουλεύουν στις φυτείες».
Σπεύδει να υπενθυμίσει πως: «Είμαστε ο μεγαλύτερος παραγωγός κακάο παγκοσμίως. Φαντάζεστε τι είδους καταστροφή θα συνέβαινε αν οι άνθρωποι έπαυαν να αγοράζουν κακάο;» Μάλλον ο Lakiss είχε πολλά χρόνια να… επισκεφθεί τις φυτείες. Το ‘καναν αντ’ αυτού οι Δανοί και φυσικά συνάντησαν αρκετά παιδιά την ώρα της δουλειάς. Για τον κυβερνητικό Tohe Adam Malick, το θέμα έχει πάρει υπερβολικές διαστάσεις. Αποδίδει τη μεταφορά παιδιών στην Ακτή Ελεφαντοστού σε τουρισμό: «Πώς είναι να πηγαίνεις στο Παρίσι»!
Και η έρευνα συνεχίζεται σε μία ακόμη φυτεία. Αυτή τη φορά ο οδηγός τους υποδύεται τον παραγωγό.
- Θα χρειαστούμε πολλά παιδιά να δουλέψουν για μας, μπορείς να βοηθήσεις; ρωτά τον ιδιοκτήτη της φυτείας. «Εδώ είναι ο μεγάλος μου αδελφός, πείτε του πόσα θέλετε και θα τα φέρει κατευθείαν σε σας», του απαντά. – Πόσο κοστίζει; «Υπολόγισε 230 ευρώ»… Στη χώρα μας καταναλώνονται κάθε χρόνο 22.000 τόνοι σοκολάτας, με τη μία στις τρεις να είναι εισαγόμενη.
Αναρωτιέται ο Mistrati σε συνεντευξή του στην Ελευθεροτυπία: «Δεν ενδιαφέρει τους Ελληνες να μάθουν πώς παράγεται η σοκολάτα που τρώνε;».
Ο δημοσιογράφος το άφησε αναπάντητο, όπως κι εκείνος μία από τις ερωτήσεις : – Μετά από τα όσα έζησες, απολαμβάνεις το ίδιο μία σοκολάτα;
Η "ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΣΟΚΟΛΑΤΑΣ"
ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΟΛΟ ΤΟ ΝΤΟΚΥΜΑΝΤΕΡ
ΝΕΣΤΛΕ, μία ἐταιρεία πού σκοτώνει
Επιλέξαμε να ασχοληθούμε, ειδικά, με τη Nestle διότι ως η μεγαλύτερη εταιρεία τροφίμων στον κόσμο έχει αποδειχθεί ότι χρησιμοποιεί κατασταλτικές και δολοφονικές μεθόδους ενάντια σε εργαζόμενους, γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, αποτρέπει τη χρήση μητρικού γάλακτος και γενικά ασκεί εξουσία στη διατροφή μας.Υπολογίζεται ότι η εταιρεία διακινεί παραπάνω από 8500 ετικέτες διεθνώς και σε διάφορους τομείς όπως: παιδικές τροφές, είδη καφέ, εμφιαλωμένα νερά, παγωτά, σοκολάτες, τροφές για ζώα, φαρμακευτικά προϊόντα. Η Nestle ιδρύθηκε το 1866 στη Γενεύη από τον φαρμακοποιό Χάινριχ Νεστλέ, ο οποίος ήδη από το 1847 είχε χημικό εργαστήριο και ανακάλυψε ένα υποκατάστατο του μητρικού γάλακτος, που ονομάστηκε farine lactee’;. Κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. πραγματοποίησε συγχωνεύσεις με ανταγωνίστριες εταιρείες και το 1938 πρωτοεισήγαγε το στιγμιαίο καφέ Nescafe.
Η Nestle, ως πολυεθνική εταιρεία είναι μια από τις περισσότερο ωφελημένες από την «παγκοσμιοποίηση» της οικονομικής αγοράς. Καταφέρνει και διεισδύει σε όλες τις τοπικές αγορές δημιουργώντας διατροφικές συνήθειες, που είναι ξένες προς το ντόπιο πληθυσμό. Αλλά στο τομέα που κατέχει ηγεμονική θέση είναι στις βρεφικές και παιδικές τροφές με ολέθριες συνέπειες κυρίως στο «τρίτο κόσμο».
Χαρακτηριστικό παράδειγμα της προσπάθειάς της να διεισδύσει σε αγορές αναπτυσσόμενων χωρών, είναι αυτό της Ινδίας όπου παρακάμπτει το τοπικό νομοθετικό πλαίσιο που απαγορεύει τις διαφημίσεις για παιδιά και επιθετικά προαγάγει τα προϊόντα της. Είναι η μόνη εταιρία που προσφέρει σε κάθε φαρμακοποιό 200 ρούπιες το μήνα για επίδειξη παιδικών τροφών καθώς και προσφορά διαφόρων δώρων σε γιατρούς για την προώθηση των προϊόντων της.
Πρόσφατα εξαγόρασε την αμερικάνικη εταιρεία παιδικών τροφών Gerber της Νovartis, η οποία αποδεδειγμένα χρησιμοποιεί γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς και ελέγχει παραπάνω από το 40% της διεθνής αγοράς.
Επίσης η Nestle έχει δεσμευθεί να αποφύγει τη χρήση μεταλλαγμένων στοιχείων στην ευρώπη παρότι στις ΗΠΑ τα χρησιμοποιεί. Επιπλέον, μελέτη στη Δανία έδειξε τη παρουσία τοξικών φθαλικών (DBP, DEHP και ΒΒΡ) σε βρεφικές τροφές και σε γάλα για νεογνά. H προσπάθεια απόκρυψης ή συγκάλυψης διαφόρων πρακτικών των εταιρειών γίνεται και μέσω μιας άλλης καταναλωτικής διάστασης, αυτής του «δίκαιου εμπορίου».
Όπου εταιρείες, όπως και η Νestle, προσπαθούν να εμφανιστούν με «ανθρώπινο πρόσωπο». Η εκμεταλλευτική σχέση μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου δεν εξατμίζεται ούτε με την εφαρμογή διαφόρων κοινωνικών μέτρων ούτε με το «δίκαιο εμπόριο». Παύει να υφίσταται μόνο όταν τα μέσα παραγωγής ελέγχονται από αυτούς που τα χρησιμοποιούν(κολλεκτίβες κλπ) και μονάχα σε αυτές τις πρωτοβουλίες έχει βάση η αλληλεγγύη μας.
Όπως και άλλες πολυεθνικές έχουν κατηγορηθεί για δολοφονίες εργαζομένων που αγωνίζονται ενάντια στην εκμετάλλευση των αφεντικών τους (π.χ. Coca-Cola, Chiquita, Νike)έτσι και η Nestle έχει εμπλακεί τόσο στην επιβολή δικτατοριών σε διάφορες χώρες όσο και στην παρα-κρατική δράση.
Συγκεκριμένα στη Κολομβία, οι μεγάλες εταιρείες έχοντας αρχικά διασπάσει τα σωματεία εργατών, στη συνέχεια απολύουν και τελικά προσλαμβάνονται οι ίδιοι απολυμένοι από τους «εργολάβους» με πολύ χαμηλότερο μισθό απαγορεύοντας τους τη συνδικαλιστική δραστηριότητα.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό …;
Το 2002 απολύθηκαν 9 εργαζόμενοι της Νestle για συμμετοχή τους σε διαδήλωση διαμαρτυρίας και λόγω της έντονης δραστηριότητας τους δέχονταν απειλές για τη ζωή τους από παρακρατικές ομάδες και αναγκάζονται να μεταναστεύσουν. Ο Λουσιάνο Ενρικούε Ρομέρο έζησε για ένα διάστημα στην ευρώπη και με την επιστροφή του στη Κολομβία, το Σεπτέμβριο του 2005, βρέθηκε νεκρός με δεμένα χέρια . Είχε βασανιστεί και είχε δεχθεί 40 χτυπήματα με μαχαίρι από παρακρατικές ομάδες. Το 2002 ο Ρομέρο είχε παίξει σημαντικό ρόλο στην αποκάλυψη μεγάλου σκανδάλου της Νestle, η οποία άλλαζε την ημερομηνία λήξης στη σκόνη γάλακτος και τη ξαναδιοχέτευε στην αγορά. Συνολικά τη τελευταία δεκαπενταετία έχουν δολοφονηθεί παραπάνω από 2200 εργάτες, 9 εκ των οποίων εργάζονταν στη Νestle.
Το τελευταίο διάστημα στοιχεία αποκαλύπτουν τη σχέση παρακρατικών-εταιρειών με βουλευτές, αναγκάζοντας τους τελευταίους να παραιτηθούν από το αξίωμα τους.
Επίσης στην Ασία, που η συγκεκριμένη πολυεθνική δίνει μεγάλη βαρύτητα λόγω πληθυσμιακών ποσοτήτων (πρόσφατα τέθηκε σε λειτουργία, στο Πακιστάν, το μεγαλύτερο εργοστάσιο επεξεργασίας γάλακτος αξίας 70 εκατ. δολαρίων) παρατηρείται η ίδια σχέση με αποτέλεσμα να δολοφονηθεί το Σεπτέμβρη του 2006 στις Φιλιππίνες ο Diosdado Fortuna, συνδικαλιστής της Nestle. Μια άλλη παράμετρος εκμετάλλευσης από την πλευρά των πολυεθνικών είναι εκείνη της παιδικής εργασίας. Συγκεκριμένα 300.000 παιδιά εργάζονται σε συνθήκες σκλαβιάς στις φυτείες κακάο της Αφρικής.
Το 64% είναι κάτω των 14 ετών ενώ περίπου 6000 χαρακτηρίζονται «απλήρωτοι εργάτες χωρίς οικογενειακούς δεσμούς» ως απόρροια των «εμφύλιων» πολέμων που ξεσπούν για την εκμετάλλευσή του.
